Τα 'μαθες Αρετούσα μου...

Και τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους; Τελικά δεν ήταν δύσκολο, αδύνατο ή δυσθεώρητο. Το αντίθετο. Ήταν τόσο μικρό, όσο 12 εκατομμυριοστά του μέτρου. Αποτέλεσε όντως "κακά μαντάτα τυλιγμένα σε πρωτεΐνες", όπως σωστά το έθεσαν οι βιολόγοι Jean και Peter Medawar το 1977. "Τα 'μαθες Αρετούσα μου...". Σταμάτησαν τα ταξίδια, το πήγαινέλα, το άγχος της καθημερινότητας. Έπαψε να υπάρχει αυτό που τρέχαμε να φτάσουμε με ταχύτητα φωτός. Φουλ στοπ, όπως στο "Όταν η γη σταματήσει", μια ταινία του 2008. Από την έναρξη της πανδημίας, ωστόσο, υπάρχει μια θεαματική μείωση στον αριθμό των εμφραγμάτων και στα επίπεδα της ρύπανσης παγκοσμίως. Μήπως τελικά σώσει περισσότερους από όσους σκοτώσει ο κορωνοϊος; Ο Γουέλς στον "Πόλεμο των Κόσμων" δηλώνει πως  "δεν αγωνιστήκαμε άδικα σε τόσους πολέμους, αποκτήσαμε ανοσία", όταν εξωγήινοι εισβολείς δεν είχαν καμία ελπίδα μπροστά στους ιους της γης. Μας λένε πως πολεμάμε έναν αόρατο εχθρό, μα πριν τρέχαμε να προλάβουμε ένα αόρατο τρένο. Κάτι χάνουμε, κάτι κερδίζουμε.

Στις φασματοσκοπικές τεχνικές χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία, για να παρατηρήσουμε τις διακριτές, τις σημαντικότερες, τις θεμελιώδεις μόνο κινήσεις των ατόμων στο περιβάλλον. Αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία. Χωρίς συζεύξεις ή έντονες (μετα-)κινήσεις. Τότε καταλαβαίνουμε περισσότερο το χαρακτήρα των μορίων που συνιστούν, ενώ ερμηνεύουμε την καθαρή τους συμπεριφορά. Όσο πιο χαμηλή η θερμοκρασία, τόσο πιο δύσκολη η ερμηνεία των κινήσεων των ατόμων θεωρητικά. Λαθεύει η θεωρία του Νεύτωνα, ενώ εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στη γατούλα του Σρέντινγκερ. Ας το πάρουμε από την αρχή, ab initio - από τα βασικά. Η γατούλα του Σρέντινγκερ, λοιπόν, μπορεί να βρίσκεται σε δύο καταστάσεις ταυτόχρονα (ζωντανή ή νεκρή). Όταν ανοίξουμε την πόρτα του κουτιού, μέσα στο οποίο είναι κλεισμένη, τότε υπάρχει μια και μόνο μια δυνατή κατάσταση, διότι υπάρχει η αλληλεπίδραση με τον έξω κόσμο. Αυτό ονομάζεται "κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης" ή απλά "παρατήρηση".

Να φροντίσουμε, λοιπόν, όταν ανοίξει η πόρτα και του δικού μας κουτιού, με το καλό, να επιλέξουμε τη σωστή κατάσταση στην οποία θα καταρρεύσουμε για την αλληλεπίδρασή μας με τον έξω κόσμο. Σαν τραγική ειρωνία, για να αναπτύξει τη θεωρία του ο Σρέντινγκερ, έπρεπε να απομονωθεί σε ένα βουνό. Κάπως έτσι, στην απομόνωση κι εμείς, θα πρέπει να αναπτύξουμε μια κοσμοθεωρία. Το πως τα δεδομένα γίνονται ζητούμενα, τα σημαντικά ασήμαντα, και τα άλλοτε ασήμαντα γίνονται σημαντικά. Οι ρυθμοί μειώνονται, ο μεταβολισμός καταστέλλεται, σα σε χειμερία νάρκη, όμως στην αρχή της Άνοιξης. Για δες καιρό που διάλεξε... Άραγε θα ξυπνήσουμε σαν πεινασμένες αρκούδες, έτοιμες να κατασπαράξουμε ό,τι βρεθεί μπροστά μας, ή σα χελώνες που θα διατηρήσουμε τους αργούς μας ρυθμούς;  Τα θεμέλια, ευτυχώς υπάρχουν. Ξαναχτίζουμε και προχωράμε. Πως μ’ αρέσει αυτός ο ήλιος, πως μ’ αρέσει το πρωί, κι είναι βάσανο ο φίλος, που φωνάζει εκδρομή;

Ταξίδια με ξύδια

Συνήθως πετυχαίνω στις προβλέψεις μου για άγνωστες πόλεις - χώρες. Νωρίς πριν ταξιδέψω, είτε για διακοπές, ή για δουλειά, θα έκανα την έρευνά μου, να εμπλουτίσω τις γνώσεις μου. Θα τις συνδύαζα με δικές μου εμπειρίες σε παρόμοιους τόπους, και θα έβγαζα την ετυμηγορία μου. Όσο μεγάλο κι αν ήταν το διάστημα που θα παρέμενα σε μια άγνωστη χώρα, την ίδια έρευνα θα έκανα, φυσικά για να προετοιμαστώ. Κάθε ταξίδι είναι μια διπλή πρόκληση. Να προετοιμαστείς καλά από πριν, αλλά να ανοίξεις το μυαλό σου όταν φτάσεις. Καλώς, ή κακώς σήμερα οι περισσότεροι έχουμε πρόσβαση σε (σχεδόν) τα πάντα που γράφονται, ή έχουν γραφτεί για οποιονδήποτε τόπο στον κόσμο. Είναι αδύνατο να μη σχηματίσουμε μια άποψη. Πολλές φορές έχω προκαταλήψεις πριν κάνω καν την έρευνα μου από αυτά που άκουσα, ή διάβασα κάπου τυχαία. Συμβαίνει σε όλους. Τόσο θετικές, όσο και αρνητικές προκαταλήψεις επιβεβαιώνονται, ορισμένες όμως αρνητικές ευτυχώς ανατρέπονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έμαθα, λοιπόν, πως ο τρόπος που εγώ βιώνω μια χώρα που επισκέπτομαι, και κατά συνέπεια το αν μου αρέσει ή όχι, μπορεί να μην έχει καμία σχέση με αυτά που πίστευα πριν το ταξίδι, με αυτά που διάβασα στα άρθρα, ή ακόμα και με αυτά που άκουσα από φίλους ή γνωστούς. Δεν είναι πολλές οι περιπτώσεις, ωστόσο κάνουν τόσο μεγάλο θόρυβο από τις εκρήξεις στο μυαλό μου, που μου είναι αδύνατο να τις αγνοήσω.

Σαν ύλη με αντιύλη να έρχεται σε επαφή, η ιδέα μου πριν με την εμπειρία μου μετά. Ο απόηχος αυτών των εκρήξεων με κάνει να σκεφτώ διπλά πριν δοκιμάσω ξανά να περιγράψω μια χώρα που δεν έχω επισκεφτεί. Από την άλλη ο άνθρωπος δελεάζεται, αλλά και τρομάζει συχνά από το άγνωστο. Δεν θέλουμε να πιστέψουμε πως το άγνωστο είναι συμβατό με την ύπαρξή μας. Πρέπει να πλάσουμε μια θεωρία, ώστε να εξηγήσουμε τα πάντα, με σκοπό να προσδιορίσουμε αυτό το άγνωστο, πριν χρειαστεί να το αντιμετωπίσουμε. Κάπως έτσι υποθέτω, κι εγώ αναγκαστικά, πρέπει να σχηματίσω μια ιδέα στο κεφάλι μου σχετικά με μια άγνωστη χώρα, πριν την επισκεφτώ. Τώρα τελευταία με ιδιαίτερη χαρά ανακαλύπτω πως αυτές οι ιδέες που έχω, ανατρέπονται μόλις πάρουν μορφή στην πραγματική εμπειρία. Τώρα τελευταία ίσως, διότι τα πήγα καλά στα 'SOS' και μου έμειναν τα υπόλοιπα.

Μπορώ να γράψω μερικά παραδείγματα, για το πόσο ενθουσιάστηκα με άγνωστους τόπους που κατά τύχη επισκέφτηκα, χωρίς να έχω ιδέα για το πόσο διαφορετικοί θα ήταν από τις λάθος εικόνες στο μυαλό μου. Η Πράγα με την ομορφιά της, η Βόρεια Γερμανία (κυρίως Βρέμη, Ανόβερο, Αμβούργο) με τους καλοσυνάτους, ευγενικούς και πάντα εξυπηρετικούς ανθρώπους, η Κοπεγχάγη που με εντυπωσίασε από την απαράμιλλη καλογουστιά, ομορφιά και αύρα της, που στο μυαλό μου την είχα αδίκως σαν ένα δεύτερο Άμστερνταμ, η Αβάνα που βγαίνοντας από το αεροδρόμιο κανένας ταξιδιωτικός οδηγός δεν με είχε προετοιμάσει πως θα έπαιζα κομπάρσος σε ταινία του '50-60, όσο και να το έβλεπα γραμμένο. Σα σε μοναδικό ταξίδι στο χρόνο η Αβάνα, όπου ο ίδιος ο χρόνος δεν έχει νόημα. Σε χαλαρώνει όπως ένα ταξίδι στο Νείλο, από το Λούξορ στο Ασουάν, όπου αναθεωρείς την ιδέα της παγκοσμιοποίησης. Τα αόρατα σύνορα γίνονται ορατά. Ακριβώς όπως οι ιδέες μου παίρνουν άλλες μορφές, σε κάθε γωνιά, από αυτές που είχα στο μυαλό μου.

Εκεί λοιπόν, που πριν μερικά χρόνια δεν θα μου έκανε καμία εντύπωση ένα εισιτήριο για Κοπεγχάγη, για Πράγα, ή Βρέμη, τώρα μου φαίνονται προορισμοί ιδανικοί. Να πεις πως είμαι θύμα των 'fake news'; Δεν νομίζω. Απλά διαπιστώνω πως σταδιακά η πληροφόρηση είναι τόση πια στην εποχή μας, που το μυαλό έχει αναπτύξει ένα μηχανισμό προστασίας - να αναγιγνώσκει μόνο αυτά που ήδη πιστεύει. Τα μεταβολικά μονοπάτια θα τρελαινόταν, για να του χορηγήσουν την απαιτούμενη ενέργεια να επεξεργαστεί όλες τις πληροφορίες, οπότε και κάνει διαλογή, μερικές φορές σε βάρος της αλήθειας (των άλλων). Σα σε ένα προεκλογικό αγώνα, πόλεις μάχονται στο μυαλό μου, για τον επόμενο προορισμό μου. Ένα έχω καταλάβει, πως τα άρθρα που θα διαβάσω μπορεί να διαψευστούν, οι εικόνες που θα δω θα ξεθωριάσουν, οι γνώμες φίλων και γνωστών δεν θα μετρήσουν, μόλις ο ίδιος κάνω το ταξίδι. Τώρα πια σπάνια ψάχνω διαδικτυακά τον άγνωστο προορισμό μου, προτιμώ να τον ζω χωρίς προηγούμενη γνώση... κι ας βρεθώ από τα ταξίδια, στα ξύδια, αλλά ίσως μερικές φορές πολύ πίσω, μέχρι το αρχικό κρασί, και να απολαύσω κάθε γουλιά.

Βρε μη...χειρότερα

Πες μου ποιο χέρι στης μοίρας το χάρτη σκορπάει μελάνι και σβήνει λιμάνι, σβήνει ρότα, φάρους κι ακτή. Πες μου ποιο; Δεν εξηγείται αλλιώς. Μάλλον φταίνε οι δύο κρίσεις που έκανα σε κείμενα προς δημοσίευση και σε μία ερευνητική πρόταση για χρηματοδότηση, πριν μέρες, αλλά τι να έκανα; Ούτε για να περάσει η ώρα δεν διαβαζόταν! Προκαταβολικά ζητάω συγνώμη σε όποιον πίκρανα, στεναχώρησα, αδίκησα. Χίλια συγνώμη!
Από που να αρχίσω; Η μέρα απ' το πρωί φαίνεται. Που ξανακούστηκε να πάω αεροδρόμιο χωρίς διαβατήριο; Δηλαδή, ούτε στον πιο τρελό μου εφιάλτη. Στην ουρά να δώσω βαλίτσα, να σου μπροστά μια Γερμανίδα μεγαλοκυρία να ξεφυλλίζει το διαβατήριό της. "Α τις έχει τις σφραγιδούλες της. Σφραγίδα Ιαπωνία". Τι μου θύμισε, πρώτο ταξίδι μου 'λαχε ναύλος για... Ιαπωνία... σφραγίδα διαβατηρίου, που να την έχω την πρώτη αυτή; το διαβατήριο; που είναι το διαβατήριο; Στο σπίτι... στο ΣΠΙΤΙ! Λίγο το στόμα στράβωσε, από εγκεφαλικό, νομίζω, αλλά το ξεπέρασα. Μα να ξεχάσω το διαβατήριο; Μην τα πολυλογώ στήθηκε ολόκληρη "γέφυρα διακομιδής" για να 'μου 'ρθει. Ως εκ θαύματος, η μπροστινή Γερμανίδα μεγαλοκυρία (να 'ναι καλά αυτή και οι σφραγίδες στο διαβατήριό της) καθυστέρησε τουλάχιστο σαρανταπέντε λεπτά τη διαδικασία της έκδοσης καρτών επιβίβασης. Είχε πρόβλημα το εισιτήριό της. Οπότε εγώ δεν χρειάστηκε να βγω από την ουρά, η διαδικασία ομαλοποιήθηκε μπροστά μου, μόλις ήρθε το διαβατήριό μου. Ουφ. Μα στο αεροδρόμιο χωρίς διαβατήριο; Που εγώ και επιβάτη να πήγαινα να παραλάβω που λέει ο λόγος το έπαιρνα. Ουφ πάει κι αυτό...

Φτάνω στον έλεγχο χειραποσκευών. "Κύριε, έχετε ένα φορητό υπολογιστή στη βαλίτσα, θα πρέπει να το βγάλετε έξω". Κύριε ελέησον! Πόσο καιρό έχω να πετάξω; "Για να ξέρετε την επόμενη φορά που θα πετάξετε, να τον βγάζετε πιο πριν, μόνο του σε ένα καλάθι". Κύριε ελέησον! Τι άλλο θα δω απόψε! Α πα πα... πρέπει να αρχίσω οπωσδήποτε εντατικές πτήσεις. Μήπως δεν θέλω να πάω και μου βάζω εμπόδια;
Φτάνω στη Βρέμη. Ο κωδικός ήταν: BRELH56789. Είναι αυτό τώρα κωδικός; Αυτό είναι σαν λέξη-κλειδί ανίδεου, μα 56789; Σα να τα συμπλήρωσε κάποιος τα νούμερα, για να με ξεφορτωθεί. Κι όμως... αυτός ήταν ο κωδικός αναζήτησης της βαλίτσας μου. Που βρε από ΄κει, βρε από 'δω, Βρέμη δεν είδε. Κάπου στο Μόναχο, μονάχη απέμεινε. Δεν ξεκινήσαμε καλά. Η κοπελίτσα στα απολεσθέντα "Σε 2-3 μέρες θα έχουμε νέα". Τι νέα; Βαλίτσα; "Όχι, νέα για τη βαλίτσα". "Μα τι λέτε; Γιατί 2-3 μέρες; Δεν είναι δυνατόν!". "Ε ξέρετε αυτή την περίοδο το Μόναχο έχει πολλή κίνηση, γίνεται ένας πανικός με τις βαλίτσες, είναι σύνηθες οι 2-3 μέρες αναμονή, μην ανησυχείτε, θα την πάρετε πίσω". "Μα τι λέτε; Τι θα κάνω εγώ χωρίς ρούχα;". "Μπορείτε να αγοράσετε εσώρουχα και να πάρετε το 100% πίσω από τη Lufthansa, στα υπόλοιπα ρούχα που θα αγοράσετε, παίρνετε το 50% πίσω". "Επιτρέπεται στη Γερμανία να κυκλοφορεί κάποιος μόνο με τα εσώρουχα;". "Τι;" Τι τι; Δεν καταλαβαίνω το 50-100%, με ρούχα χωρίς εσώρουχα κυκλοφορεί κάποιος, με εσώρουχα χωρίς ρούχα δύσκολο". "Τι να σας πω;". "Ξέρω ΄γω;"...

Με τα πολλά... φτάνω στο σπίτι. Εδώ κλειδί, εκεί κλειδί, άφαντο το κλειδί. Ξέχασε να το αφήσει η σπιτονοικοκυρά... να 'σου τα τηλέφωνα, να ΄σου τα μηνύματα, να 'σου τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία... άφαντη! Βράδυ Σαββάτου κι εσύ ‘σαι κάπου άραγε πού να βρίσκεσαι για τι να λες. Μετά από μια-μισή ώρα απάντησε στα τηλέφωνα "Ξέχασα να πω στην κυρία που προσέχει το σπίτι να αφήσει το κλειδί, είμαι διακοπές, δεν είμαι Βρέμη". "Βρε-δε πας...". "Σε μία ώρα θα είναι εκεί η κυρία με το κλειδί". Μετά από αναμονή 2,5 ωρών έξω στο κρύο, μπαίνω στο σπίτι και τι να αντικρίσω; Στο μπάνιο είχε ένα και μοναδικό ρολό χαρτί υγείας, παραπάνω από 3 φύλλα στη σειρά δεν ήταν! Πες μου ποιο χέρι στης μοίρας το χάρτη σκορπάει μελάνι και σβήνει λιμάνι, σβήνει ρότα, φάρους κι ακτή.  Δεν εξηγείται αλλιώς. Μάλλον φταίνε οι δύο κρίσεις που έκανα σε κείμενα προς δημοσίευση και σε μία ερευνητική πρόταση για χρηματοδότηση, πριν μέρες, αλλά τι να έκανα; Ούτε για να περάσει η ώρα δεν διαβαζόταν! Προκαταβολικά ζητάω συγνώμη σε όποιον πίκρανα, στεναχώρησα, αδίκησα. Χίλια συγνώμη!
Το σπίτι πάντως ωραιότατο.  Έχει περίεργη διαρρύθμιση βέβαια, έχω προσπαθήσει να βγω πέντε έξι φορές έξω στη σκάλα προς νερού μου, αλλά ευτυχώς κλειδώνω την εξώπορτα. Ήρθε η βαλίτσα σε άψογη ταλαιπωρημένη κατάσταση αεροδρομίου πριν λίγο. Βρε μη...χειρότερα.

Ιερουσαλάιμ

Πω πω, έχω καιρό να γράψω εδώ. Δεκατρείς μήνες, κοντά στον ένα χρόνο. Όχι μόνο στέγνωσε το προηγούμενο ηλεκτρονικό μελάνι, μα κόντεψε να ξεθωριάσει πια. Να πεις πως δεν πήγα πουθενά; Πήγα ένα Βιετναμ, μια Καλιφόρνια, ένα Λίβανο, όσο να πεις τα 'βγαλα τα μίλια της χρονιάς. Κάποιο προορισμό σίγουρα ξεχνάω, αλλά μικρό το κακό. Φαίνεται δεν με ενέπνεε το περιβάλλον για συγγραφή, αλλά αλλάζουν οι καιροί. Τώρα είμαι Ισραήλ, σ' έναν παλιό γνώριμο προορισμό, δηλαδή. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη μέρα των κυπριακών κάπιταλ κοντρόλς (Σάββατο), να τρέχω με ένα 20-ευρω στο χέρι όλο κι όλο στους δρόμους του Τελ Αβίβ, να ζητιανεύω σέκελ... καλά όχι ακριβώς να ζητιανεύω, αλλά εντάξει το 20-ευρω "όλο κι όλο" ήταν σοκ σε ξένη χώρα. Αυτή τη φορά τα έκανα όλα σωστά. Είχα από σέκελ, μέχρι ευρώ και πιστωτικές, χρεωστικές πλήρως λειτουργικές. Άλλος άνθρωπος. Να μπορώ βρε αδερφέ να φάω ένα φαλάφελ με την ησυχία μου, ένα πιτοειδές με βοτάνια-μπαχάρια από πάνω, που το συνηθίζουν εδώ, χωρίς να μείνω πανί με πανί. Την προηγούμενη φορά έμενα Τελ Αβίβ, οπότε πήγα Ιερουσαλήμ μονοήμερη. Αυτή τη φορά τα έκανα σχεδόν ανάποδα, μένοντας Ιερουσαλήμ για ένα συνέδριο, πέρασα από Τελ Αβίβ στην επιστροφή.

Έφτασα στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ πάλι Σάββατο, όπως το '13, με προορισμό την Ιερουσαλήμ αυτή τη φορά όμως. "Κίνησε ο Εβραίος να πάει στο παζάρι, κι ήταν η μέρα Σάββατο". Δεν θυμάμαι τέτοιο χάλι στο Τελ Αβίβ το '13. Σε αντίθεση, στην Ιερουσαλήμ το προηγούμενο Σάββατο δεν κουνιόταν τίποτα. Σχεδόν όλα κλειστά. Στα δε ξενοδοχεία το τσεκ-ιν ξεκινούσε δυομιση ώρες μετά τη δύση του ηλίου! Δηλαδή στις δέκα το βράδυ. Τι να έκανα μεσημεριάτικα; Ο ήλιος να καίει, ζέστη και υγρασία αρρωστημένη αλά κυπριακά, πήρα το δρόμο για το Τείχος των Δακρύων να χτυπάω το κεφάλι μου... στον τοίχο, όπως τόσοι άλλοι. Άναψα ένα και δύο, και τρία κεράκια στον Πανάγιο Τάφο, όπου ανά μισή ώρα είχε λειτουργία από άλλου παπά Ευαγγέλια, πήγα στον κήπο της Γεθσημανής (μες την ελιά και το δάκο), ανέβηκα το Όρος των Ελαιών, ανεβοκατέβηκα τους τόσους λόφους της Ιερουσαλήμ.... ένα Γολγοθά πάνω κάτω, μούσκεμα στον ιδρώτα. Μια απορία έχω από μικρός. Αυτή είναι η Γη της Επαγγελίας; Ο Χριστός και η Παναγία. Ζέστη, υγρασία, λόφοι πάνω κάτω, έρημος, ξεραΐλα, χωρίς ίχνος πετρέλαιο. Μήπως ήταν που είχαν κουραστεί οι Ισραηλίτες, ο Μωϋσής έχοντας απαυδύσει να απαντά στα "είναι μακριά ακόμα Μπαρμπαστρούμφ;", για να τους ξεφορτωθεί τους είπε "Να εδώ είναι"... Όχι εγώ άλλη εξήγηση δεν βρίσκω. Μην επιμένετε. Γι αυτό το κομμάτι γης τσακώνονται τόσοι λαοί; Ω χαρώ το! Τελικά η θρησκεία έχει μεγάλη δύναμη υποδούλωσης. Υποκλίνομαι.

Το πόσο αλλάζει η νοοτροπία όσο πλησιάζεις την Ιερουσαλήμ, άλλο πράγμα. Την πρώτη φορά δεν μου είχε κάνει τόση μεγάλη εντύπωση, διότι είχα καθίσει ελάχιστα στην Ιερουσαλήμ. Στο Τελ Αβίβ είναι όλοι μες την καλή χαρά, πολύ καλύτερα ξενοδοχεία, δυνατές μουσικές μέχρι το πρωί, μαγαζιά εικοσιτετράωρα ανοιχτά (για ένα φαλάφελ, ένα μπέργκερ βρε αδερφέ μετά το κλάμπινγκ), μετά στα καφέ για ένα εσπρέσσο και πρωινό, τα μεσημέρια να μη βρίσκεις να καθίσεις για μια μπίρα σε όλη τη λεωφόρο Rothschild. Στην Ιερουσαλήμ σχεδόν σα Μεγάλη Παρασκευή (λίγο υπερβολή, αλλά συγκριτικά ισχύει). Παπάδες, Ραβίνοι, Μουεζίνηδες, πιστοί, να ακούς τη μια "κύριε ελέησον", την άλλη "τα 'χα αλ τ' χάλασα" (κάτι αντίστοιχο τέλος πάντων) και μετά το "Αλάχου Ακμπαρ". Να λες τώρα θα σκάσει, αλλά εντάξει, false alarm που λένε. Η Χάβρα των Ιουδαίων. Να κουδουνίζουν τα κέρματα στην τσέπη, λες από λειτουργία. Το χειρότερο είναι τα κέρματα στις τσέπες. Μα ποιός λαός, ποιός δεν έχει εικοσάλεπτα, πενηντάλεπτα κι έχει μόνο δεκάλεπτα; Μα ποιός; Άντε να κουδουνίζουν στην τσέπη εννέα (!) δεκάλεπτα και να ψάχνεις αγωνιωδώς το δέκατο να κάνεις ένα σέκελ για να μη κουδουνίζουν... τραγικό. Ένας Γολγοθάς. Τώρα που το θυμήθηκα. Ανοίγω παρένθεση. Στο Βιετνάμ δεν έχουν κέρματα. Τον αγάπησα τον λαό του Βιετνάμ από την πρώτη μέρα που το συνειδητοποίησα... κλείνει η παρένθεση.

Αμ το άλλο; Εμπειρία από ξενοδοχεία στην Ιερουσαλήμ δεν είχα στο παρελθόν. Στο συνέδριο πρότειναν 3-4, τεσσάρων αστέρων όλα, κοντά στο χώρο του συνεδρίου, λέω τι να ψάξω; Καλά θα είναι. Αμ δε. Το ένα χειρότερο από το άλλο όπως κατάλαβα από συνομιλίες με τους υπόλοιπους σύνεδρους. Μήπως στην Ιερουσαλήμ έχουν άλλο σύστημα με τ' αστέρια; Μήπως μετράνε και τ' αστέρι της Βηθλεέμ που 'ναι δίπλα; Τι να πω; Διότι αυτά τα τεσσάρων αστέρων δεν ήταν ούτε των δύο. Βρώμικα, παλιά, από την εποχή του Νώε. Σε ένα από αυτά είμαι σίγουρος έχουν μείνει και οι 13 Απόστολοι. Την τελευταία ημέρα βρήκα ακάθαρτα σεντόνια (αίμα, δάκρυα κι ιδρώτας). Αηδία... όχι, εκεί, αν θες να προσκυνήσεις, δεν σε νοιάζουν αυτά, τα υπομένεις. Υποκλίνομαι για δεύτερη φορά. Να ψεκαστώ με τίποτα καλού κακού;

Τώρα που είπα Βηθλεέμ. Περίεργη διαδρομή από Ιερουσαλήμ. Λιγο παραπάνω από μισή ώρα δρόμος, αλλά επειδή ελέγχεται από τις Παλαιστινιακές αρχές, πας μόνο με αραβικό λεωφορείο που περνάει τα σύνορα. Κάτι σαν Πηραιάς-Ομόνοια, αλλά με έλεγχο διαβατηρίων. Μπαίνω στο λεωφορείο, πάω να καθίσω δίπλα σε μια κυρία μπουρκοφορούσα, σηκώνεται να πάει να καθίσει πίσω, στραβώνοντας τα μούτρα. Τι στο καλό λέω, μυρίζω; Χάλασε το αποσμητικό; Μετά κατάλαβα... πικρές οι βουλές του Αλλάχ και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων. Μη τη μαγαρίσω. Υποκλίνομαι τρίτη φορά.

Παιχνίδια Εξουσίας

"Δύο συ και τρία εγώ, πράσινο πεντόβολο, μπαίνω μέσα στον μπαξέ, γεια σου κύριε μενεξέ!", γράφει ο Ελύτης. Αναρωτιέται κάποιος, γιατί να μην αρχίζει "Τρία συ και δυο εγώ"; Θα έπαιρνε Νόμπελ ο Καζαντζάκης ή ο Ρίτσος αντί τον Ελύτη; Αν ήταν όλα μαζί τέσσερα, ή έστω έξι, τα πράγματα να φαίνονταν πιο εύκολα; "Δύο συ και δύο εγώ, τρία συ και τρία εγώ, όλοι ίσοι στο χορό". Δυστυχώς είναι πέντε να μοιραστούν σε δύο. Εκεί αρχίζει το παιχνίδι της εξουσίας. Στη μοιρασιά. Φταίει που είναι πέντε και όχι τέσσερα ή έξι; Περιττός και όχι άρτιος το σύνολο; Αχ αυτά τα μαθηματικά που μας δυσκολεύουν τη ζωή! Μπα... είμαι σίγουρος πως άρτιο ακόμα να ήταν το σύνολο, θα άλλαζε σε "Δύο σύ, τέσσερα εγώ, κόκκινο εξάψαλμο". Έτσι, για την εξουσία... "για ένα θρόνο αδειανό, για μιαν Αγέλη", παραφράζοντας τον Σεφέρη. Μα δεν είναι νέο παιχνίδι αυτό, ούτε το ανακάλυψε ένας λαός. Στη φύση του ανθρώπου πρέπει 'να ναι, δεν εξηγείται αλλιώς.

Πάρε τους Μάγιας στο Μεξικό, για παράδειγμα. Βρίσκομαι στο Τσιτσέν Ιτζά της Γιουκατάν, αν και προτιμώ το λιγότερο "φτιαγμένο" σύμπλεγμα Κομπά κοντά στο Τουλούμ της Κιντάνα Ρου, χαμένο στην τροπική ζούγκλα. Ο Αρχιερέας κρατάει τα τελετουργικά ξίφη, ξεσκίζει το στέρνο του μαστουρωμένου γεναίου εχθρού, του ξεριζώνει την καρδιά. Γεύεται ένα κομμάτι ενώ ακόμα αυτή πάλεται στα χέρια του. Το πτώμα γκρεμίζεται από τα σκαλιά, ενώ το πλήθος από κάτω ζητωκραυγάζει. Από δέος ή φόβο; Από ικανοποίηση; Από "τι άλλο να κάνω τώρα εδώ που βρέθηκα, ό,τι πει ο Μεγάλος";

Πάιρνω την πτήση για Ευρώπη, μέσω Σικάγο, μετεπιβίβαση για την υπερατλαντική σε Βιέννη. Μαζί με το Λονδίνο Χίθροου, το Σικάγο Ο Χάρα, είναι το δίδυμο των αεροδρομίων που δεν θέλω ποτέ να ξαναβρεθώ σε μετεπιβίβαση. Ο ορισμός του "τρέχω και δεν φτάνω". Σχεδόν τρείς ώρες αναμονή μεταξύ πτήσεων, ενώ φτάνεις στο αεροπλάνο στο και πέντε πριν την απογείωση, τελευταίος επιβάτης. Να εξηγείς στους αστυνομικούς της ΤSA πως σου μένουν μόλις τριάντα λεπτά πριν την άλλη πτήση, να σε έχουν σε ουρά με τους τουρίστες που θα βγουν βόλτα στο Σικάγο, να πάνε στο ξενοδοχείο τους, να περιμένεις. "You stay there mister!". Έναν λιγότερο μελαμψό που είχε σαράντα λεπτά για την επόμενη πτήση του, να τον περνάνε από μπροστά σου επιδεικτικά, "εγώ εδώ γαμώ και δέρνω", από το Σωτήριον Έτος 2001. "Εγώ ειμί η εξουσία, εσύ χάσε την πτήση". Με τα πολλά, φτάνω το αεροπλάνο, τη Βιέννη, μέχρι τα ελληνικά αεροδρόμια. Όλοι οι ορθόδοξοι παπάδες στο Ελ. Βενιζέλος με πάσο γρήγορης πρόσβασης. Έχω βρεθεί σε αναρίθμητες ουρές, με την υπάλληλο της αεροπορικής να ανακοινώνει στον παπά πως θα του βάλει το αυτοκολλητάκι γρήγορης πρόσβασης. "Την ευχή μου, κόρη μου". Δεν είναι για την ευχή, που μπαίνει το αυτοκολλητάκι, αλλά για το φόβο με τον οποίο έχει μεγαλώσει η υπάλληλος, "μπας και δεν πάω στην κόλαση, εξουσία ο παπάς". Να φανταστεί κανείς πως ο Βουδισμός είναι η μόνη θρησκεία στον κόσμο που δεν ξεκίνησε ποτέ πόλεμο. Σε Βουδιστές δεν θα έβαζαν ποτέ, υποθέτω το αυτοκολλητάκι. Μιας και πήγα νοητά στην Ανατολή, να πάω πραγματικά.

Παίρνω το αεροπλάνο για Τόκιο. Από κάτω στην Τουρκία, πανικός. Οι δυνάμεις που πρόσκεινται στη "δημοκρατικά" εκλεγμένη κυβέρνηση, πολεμούν να κρατήσουν την εξουσία στα μέσα Ιουλίου. Συνθλίβουν τα απομεινάρια της προσπάθειας στρατιωτικού πραξικοπήματος η οποία παραπαίει όταν το πλήθος ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Εντρογάν να βγει στους δρόμους για αντίσταση στην κατάλυση της Δημοκρατίας. Αχ αυτή η Δημοκρατία, στο όνομά της γίνονται τα πιο απαιχθή εγκληματα, όπως επίσης στο όνομα του όποιου Θεού. Εξουσία. Όλα είναι θέμα εξουσίας. Ανθρώπινης, όχι Θεϊκής. Σε καμία περίπτωση! Κακοστημένο στρατιωτικό πραξικόπημα που κατέρευσε ή καλοστημένο θέατρο εξουσίας, για να υπάρχει ο φόβος της αλλαγής; Τα βλέπεις στην τηλεόραση, λες και σε ταινία.
Φτάνω στο Τόκιο. Ένα τσούρμο από μαθητές τρέχει να μπει στο λεωφορείο που τους περιμένει απ' έξω από το ξενοδοχείο. Κλείνουν οι πόρτες. Σε ένα με δύο λεπτά ανοίγουν ξανά. Κατεβαίνουν όλοι στη σειρά. Παρατάσσονται σε τρείς γραμμές μπροστά από τους υπαλλήλους της υποδοχής. Υποκλίνονται, ενώ με μια φωνή ακούγεται το "Ντόμο Αριγκάτο Γκοζαϊμάσιτα", το "ευχαριστώ" στα Γιαπωνέζικα, πληθωρικό για να δηλώσει κάποιος δυο φορές ευγενικά τις ευχαριστίες του. Υποκλίνονται ξανά, επιστρέφουν στο λεωφορείο. Φαντάζομαι κάποιος ανώτερος στο λεωφορείο τους το υπενθύμισε. Εδώ δυσκολεύομαι λίγο να διακρίνω το φόβο της εξουσίας, μάλλον την ιεραρχία μαζί με την ευγένεια στο μεγαλείο της. 

Ανεβαίνω στο δωμάτιο, πέφτω ξερός για ύπνο. Το επόμενο πρωί συνδέομαι στο Σολομώντα, έναν υπερυπολογιστή στην Τσεχία, να δω πως τα πάνε οι εξισώσεις της κίνησης του Νεύτωνα σε πρωτεΐνες και πάγους. Μπροστά μου η ανατολή στο Τόκιο. "Γαλήνη. Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;" που γράφει και ο Σεφέρης στο "Επί Ασπαλάθων". Ο Ρόμπερτ Χούκ ανακάλυψε το κύτταρο, καθιέρωσε το πείραμα ως καίριο για την επιστημονική έρευνα που συνίστατο κυρίως σε ιδεατές έννοιες, ενώ έκανε πρωτοποριακή δουλειά στα οπτικά, τη βαρύτητα, την παλεοντολογία, την αρχιτεκτονική και πολλούς άλλους τομείς. Παρόλα αυτά, η Ιστορία σχεδόν τον ξέχασε... διότι εκνεύρισε τον Νεύτωνα. Πιθανότατα τον πιο σεβαστό επιστήμονα που έζησε ποτέ. Δεν είναι τυχαίο πως ο Αϊνστάιν του ζήτησε συγνώμη όταν δημοσίευσε τη δική του εκδοχή για τη βαρύτητα, καλού κακού μην εκνευρίσει το πνεύμα. Έτσι είναι, παιχνίδια εξουσίας, για ένα θρόνο αδειανό, για μιαν Αγέλη. Ποιός θα έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα; "Δύο συ και τρία εγώ, για τ άλλα, αδιαφορώ".

Για ποιόν χτυπάει η καμπάνα;

Η παράδοση θα μας φάει σ' αυτή τη χώρα. Η παράδοση μαζί με τον καλό καιρό και τον ήλιο. Πήγα μια Βαρσοβία, έτσι - γιατί χαθήκανε τα ζεστά μέρη, ήθελα να δω πως είναι το μείον έξι το Νοέμβρη. Το 'χα δει ένα Δεκέμβρη στο Βερολίνο, ένα Ιούλη στο Μπουένος Άιρες, αλλά δεν μου 'φτανε. Αυτές οι θερμοκρασίες είναι για ν' ανοίγεις το ψυγείο να ζεσταθείς. Δύο βαθμούς παραπάνω θα τους έχει εκεί μέσα, σίγουρα. Το δερματάκι τσίτα, το κρύο να σε πονάει. Δεν θα σταθώ στην αναγκαστική προσγείωση στη Βουδαπέστη ένα δίωρο δώρο, τα 'χω συνηθίσει τελευταία τα τυχαία γεγονότα αυτού του είδους. Ούτε στη Βαρσοβία θα σταθώ πάρα πολύ. Μου θύμισε Ανατολικό Βερολίνο - λογικό. Ισοπεδώθηκε το 1944 κάτω από ρωσογερμανικές μπότες για να μείνουν στάχτες. Η Βαρσοβία θυμίζει ένα δράκο που αρχίζει να σηκώνεται από τις στάχτες των καμένων της καυτής του ανάσας.
Τα φαντάσματα των κτηρίων του '44 απέκτησαν σιδερένια οστά στη μετέπειτα αναστήλωση. Σαν Φοίνικας αναστήθηκε, αλλά η διαφορά με την Κρακοβία στα νότια της χώρας είναι παραπάνω από εμφανής. Η Κρακοβία θυμίζει Πράγα, μια και όμοια με την Πράγα δεν σπαταλήθηκε πολύ μελάνι γι΄αυτή στο δυσάρεστο κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας. Δυστυχώς, για τη Βαρσοβία σπαταλήθηκε περίσσεια. Όμως, περπατιέται άνετα σήμερα, με την Εβραϊκή της συνοικία και τις Συναγωγές να αποτελούν αναπόσπαστο σημαντικό τμήμα της. Παντού πινακίδες, για σφαγές ή δολοφονίες από το γερμανικό στρατό, μετά από 71 χρόνια θυμίζουν τις κτηνωδίες, ανάμεσα σε μοντέρνα εστιατόρια, καφέ, και χιπστερικά στέκια.
Το φαγητό φτηνό, σε γενναίες μερίδες, εξαιρετικά νόστιμο, τα τριγλυκερίδια σε πάρτι με τη χοληστερόλη στις λιπιδικές διπλοστοιβάδες των κυττάρων, αλλά νόστιμο! Πώς ν' αντέξει κανείς το μείον έξι το Νοέμβρη που φτάνει μείον είκοσι το Φλεβάρη; Θέλεις το λιπάκι σου. Αυτό το κρύο είναι η διαφορά μας με τις χώρες του Βορρά. Το κρύο και η απουσία ήλιου. Τι θα κάνεις αν νυχτώνει στις 16.00 και η θερμοκρασία έξω συναγωνίζεται επιτυχώς αυτή της κατάψυξής σου στην κουζίνα; Φεύγεις το πρωί νύχτα για τη δουλειά, γυρίζεις νύχτα, μένεις μέσα. Που να πας με τέτοιο κρύο; Θα μου πείτε στην Ελλάδα δεν έχει κρύο; Πολύ! Παρά τους στίχους των Locomondo. Ναι, από Νοέμβρη μέχρι Φλεβάρη... τέσσερεις μήνες... μετά τους υπόλοιπους οκτώ μήνες ήλιος και καλοκαιράκι. Το αντέχεις.
Στις βόρειες χώρες ο ήλιος με το καλοκαιράκι διαρκούν μετά βίας τρείς μήνες από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο. Σίγουρα αυτό σου αλλάζει το γονιδίωμα. Τον τρόπο σκέψης. Γυρίζεις από τη δουλειά στο Βορρά επί εννέα μήνες, που να πας στο κρύο; Καταλήγεις σπίτι. Μαζί ή χώρια, πόσα να κάνεις κλεισμένος σ' ένα σπίτι; Να σκεφτώ δυο-τρία πράγματα, την πρώτη, τη δεύτερη, την τρίτη μέρα, αλλά τους εννέα μήνες; Ή μωρό θα κάνεις ή αρχίζεις να οργανώνεις. Πώς όταν βρίσκεσαι σπίτι και δεν ξέρεις τι να κάνεις; Αρχίζεις καθαριότητα να περάσει η ώρα, οργανώνεις τα βιβλία σου, τα έγγραφά σου. Κάτι τέτοιο. Εννέα μήνες; Από την οργάνωση του σπιτιού φτάνεις στην οργάνωση της χώρας, θέτεις νόμους, τους τηρείς, τόσος άδειος χρόνος, κάπως πρέπει να περάσει. Μένοντας μόνος ή απομονωμένος για αρκετό διάστημα, είναι δυσκολότερο να βρεις κάποιον να πάρει το φταίξιμο, όταν τίποτα δεν δουλεύει. Από την άλλη, στις χώρες του Nότου αυτό το να έχουμε τόσο χρόνο, κλειστοί σ' ένα σπίτι, το παθαίνουμε μόνο κανα τρίμηνο και αν. Από Δεκέμβρη Χειμώνα (βλ. κλιματική αλλαγή) κι από Μάρτη Καλοκαίρι... σε παίρνει τηλέφωνο η κακιά πεθερά, "έρχομαι". Άντε να προλάβεις να καθαρίσεις το σπίτι, να φτιάξεις ένα φαγητό. Κάνεις τα πάνω, πάνω μόνο, όσα βλέπει η πεθερά... δυο-τρία μνημόνια το πολύ και μάλιστα στο πόδι.
Ε ναι διότι εκεί που πάει να οργανωθεί το πράμα, αρχίζει το Καλοκαίρι. Με μισόκλειστες τις γρίλιες μεσημέρι, καθρεφτάκια και μια θάλασσα που τρέμει στο ταβάνι και τους γύψους μεσημέρι αλά Σαββόπουλο. Αρχίζουν τα καφέ, οι παραλίες για ουζάκι, τα παρεΐστικά στέκια το κουτσομπολιό, το θερινό σινεμά. Πάει η οργάνωση, πάνε οι νόμοι. Πώς να εφαρμοστούν; Από Σεπτέμβρη και να δούμε... μετά έρχεται ο Δεκέμβρης, κρύο καιρός για δύο, άστα! Δεν προλαβαίνουμε να οργανωθούμε. Αυτή η χώρα πάντα έτσι θα μείνει. Αφού, λοιπόν, δεν προλαβαίνουμε να βγάλουμε νόμους, να τους εφαρμόσουμε, στηριζόμαστε και στις παραδόσεις. Από τα έτοιμα, delivery, που λένε. Για παράδειγμα, το καταλαβαίνω να χτυπάνε οι καμπάνες στα χαρμόσυνα, στις γιορτές, στο "τρέξτε γιατί χανόμαστε", αλλά να χτυπάνε την ώρα ή τη μισή ώρα, ή στο "όσοι πιστοί προσέλθετε"; Έμεινε από τότε που στο χωριό υπήρχε ένα ρολόι στο καμπαναριό, κι ένα τηλέφωνο στο μανάβη. Πάλι καλά δηλαδή που βγήκαν τα κινητά... διαφορετικά τι θ' ακούγανε κι αυτά τα ζαρζαβατικά...

Σίγουρα θα αστειεύεστε

Με κυνηγάνε τα Capital Controls. Βρίσκομαι κυνικά CC σε e-mail κάθε φορά που τα εφαρμόζουν. Τότε που χρειάζομαι ρευστό (συνάλλαγμα) ή πλαστικό χρήμα περισσότερο από ποτέ. Φυσικά, κάθε φορά απροετοίμαστος. Την πρώτη φορά δικαιολογούμαι, αλλά τη δεύτερη; Τό δις εξαμαρτείν, ουκ ανδρός σοφού. Φωτιά στα Σαββατόβραδα να μην ξαναγυρίσουν, αυτοί που πήγαν ATM να μην ξαναδακρύσουν. Ήτανε Σαββατόβραδο που πετούσα από Λάρνακα Τελ-Αβίβ, όταν εφαρμόστηκαν στην Κύπρο. Έφυγα με είκοσι ευρώ στο πορτοφόλι. Ήτανε Σαββατόβραδο που πετούσα από Αθήνα Ταϊπέι μέσω Σιγκαπούρης, όταν εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα. Σίγουρα θα αστειεύεστε. Έφυγα με πενήντα ευρώ στο πορτοφόλι. Την επόμενη φορά θα το συνδυάσω. Όταν Σαββατόβραδο πετάω για πόλη που αρχίζει από Τ, ανεβαίνουν οι πιθανότητες για Capital Controls. Τα ΑΤΜ να στεναχωριούνται που δεν μπορούν να με εξυπηρετήσουν, οι πλαστικές κάρτες να απορρίπτονται με ευγενικό μήνυμα, εγώ χαμένος κάπου στον αέρα προς κάποια ακατοίκητη κοιλάδα του νοτιά.
Η πτήση Αθήνα-Σιγκαπούρη ξεκίνησε καλά. "Boarding Complete" κι εγώ να βρίσκομαι με δύο άδειες θέσεις δίπλα μου. Εντεκάμιση ώρες ξάπλα... αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων. Βλέπω ένα μικρό κινεζάκι να περνάει από δίπλα με το βλέμμα καρφωμένο στις άδειες θέσεις. Ωχ! Βάζω 2-3 εφημερίδες, μαξιλάρια στις άδειες θέσεις, μη χάσω το τυχερό μου. Μετά από λίγο με προσπερνάει ξανά. Δεύτερο βλέμμα. Ωχ. Τι αγωνία είναι αυτή; Θα βγούμε ή δεν θα βγούμε από την ΕΕ; Θα καθίσει ή όχι κάποιος δίπλα μου σε όλη την πτήση; Δεν πέρασε πολλή ώρα, το βλέπω να έχει πιάσει από το χέρι δύο γυναίκες (μάνα - κόρη, υπέθεσα), να τους δείχνει τις άδειες θέσεις δίπλα μου. Αυτές χωρίς να με ρωτήσουν, χωρίς ένα 'γεια', κάθονται δίπλα μου. Άνοιξε πέτρα για να μπω χάνω τις θέσεις που αγαπώ. Τι να πεις; Μάλλον θα καθόταν χώρια, σε τόσες ώρες πτήσης το καημένο το κοριτσάκι μόνο του; Θα θυσιαστώ.

Απογειωνόμαστε, σερβίρουν, σηκώνονται μάνα και κόρη. Ευκαιρία σκέφτομαι να πάω μια τουαλέτα... με δύο θέσεις δίπλα μου κατειλημμένες κι εγώ στο παράθυρο, οι πιθανότητες να σηκωθώ ξανά μηδαμινές. Προχωράω προς το πίσω μέρος του αεροπλάνου. Τι να δω; Σίγουρα θα αστειεύεστε. Το κινεζάκι να έχει ξαπλώσει σε τρεις θέσεις, φαρδύ-πλατύ να ροχαλίζει. Σαν τα καρτούν στα κινούμενα σχέδια, άλλαξα όλα τα χρώματα της Ίριδας. Του-του! Καπνός απ' τ' αυτιά. Δεν έχει καταλάβει με ποιόν τα έβαλε. Επιστρέφω στη θέση μου. Επιστρέφουν μάνα-κόρη. Περιμένω. Στο πρώτο ροχαλητό. "I am sorry, I need to go to the toilet". Σοφία Ορθοί ακόυσωμεν... πάνω οι κυρίες. Επιστρέφω. Στο δεύτερο ροχαλητό των κυριών, "I am sorry, I need to go to the toilet". Σοφία Ορθοί ακούσωμεν... πάλι οι κυρίες. Μη τα πολυλογώ... μέσα σε πέντε ώρες είχαν σηκωθεί καμιά δωδεκαριά φορές. Σαν σε Μ. Πέμπτη τους έκανα καψόνι με τα δώδεκα Ευαγγέλια. Στο δέκατοτρίτο δυσαναχέτησαν. Άρχισαν να φωνάζουν, να διαμαρτύρονται σε άψογα κινεζικά. Σηκώθηκαν. Δεν ξαναγύρισαν. Το κινεζάκι πίσω έσκουζε. Δεν πειράζει. Τουλάχιστο κέρδισα την υπόλοιπη μισή πτήση μόνος. Αυτό είχε την άλλη μισή.
Δίκαιη ανταλλαγή. Περίπου. Διότι τότε περνούσαμε πάνω από την Ινδία. Δύσκολες βάρδιες, κακός ύπνος και μαλάρια. Είναι παράξενα της Ίντιας τα φανάρια και δεν τα βλέπεις, καθώς λένε με το πρώτο. Κάτι ο πονοκέφαλος από το εικονικό πήγαιν' έλα στην τουαλέτα τις προηγούμενες πέντε-έξι ώρες, κάτι η ασταθής ατμόσφαιρα με τους μουσώνες... ταλαιπώρια, αλλά κατάφερα να κοιμηθώ 3-4 ώρες. Πάλι καλά.

Με τα πολλά φτάνω Ταϊπέι. Το διαβατήριό σας δεν περνάει. Τι; Δεν το διαβάζει το μηχάνημα... δεν περνάει. Ε; Βγήκαμε από την ΕΕ; Να τα μας! Σαρανταπέντε λεπτά χρειάστηκαν για να περάσω το αλλοδαπών. Αποτυπώματα, εξονυχιστικοι έλεγχοι στο διαβατήριο... τελικά μου το σφράγισαν έτσι, τους έπεισα. Τυχαίο; Δεν ξέρω. Σε 3 μέρες πετούσα για Χονγκ Κόνγκ. Το διαβατήριο πέρασε κανονικά. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιστορία μου δεν σε γέλασε. Ήδη θα το κατάλαβες η Κινέζες (μάνα-κόρη) τι σημαίνουν... Κυβερνήσεις παλεύουν για άδειες θέσεις και την πληρώνει πάντα ο άμαχος λαός... μπαλάκι στις ορέξεις τους, χωρίς να έχει καταλάβει το παραμικρό παρασκήνιο.

Έκθεση (άλλων) Ιδεών

Θέμα επίκαιρο. Θέμα βατό. Σα να ταξιδεύεις Βιέννη-Πράγα με τον κατάλληλο τουριστικό οδηγό. Τι θα μπορούσε να πάει στραβά; Πριν σχεδόν 19 χρόνια (21 Ιουνίου 1996) έγραφα έκθεση στις Πανελλήνιες, με θέμα "Κατά τον περασμένο αιώνα, τον αιώνα της Βιομηχανικής Επανάστασης, παρατηρήθηκε μια άγρια εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας στους χώρους της βιομηχανικής παραγωγής που είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για τη σωματική και την ψυχική υγεία των παιδιών. Στις σημερινές κοινωνίες, κυρίως στις μεγαλουπόλεις, παρατηρείται μια άλλης μορφής εκμετάλλευση παιδικής εργασίας, όχι πια τόσο στους χώρους της βιομηχανικής παραγωγής: στα σταυροδρόμια, στους δρόμους, στα κέντρα διασκέδασης και αλλού ένα πλήθος παιδιών «εργάζεται» νυχθημερόν προσπαθώντας να προσφέρουν κάποια υπηρεσία έναντι απροσδιόριστης «αμοιβής». Σας ζητείτε να εξηγήσετε τους λόγους που προκαλούν τη σημερινή μορφή εκμετάλλευσης της παιδικής εργασίας και να διατυπώσετε τις σκέψεις σας για τη θέση που πρέπει να έχει το παιδί στην κοινωνία".

Ο καθηγητής μου στην έκθεση ενθουσιασμένος "θυμάσαι; Τα είχαμε πει... τη βιομηχανική επανάσταση, την παιδική εργασία, πρέπει να έγραψες πολύ καλά ε;". Όχι, ήθελα να του απαντήσω, πως δεν έδινα καμία σημασία σε αυτά που έλεγε, που μου υπαγόρευε να γράφω. Στα 16-17 μου χρόνια, μου ήταν αδιάφορες οι εκθέσεις με τις ιδέες των άλλων, για τις απόψεις των μεγάλων, τις μεγάλες ιδέες των δασκάλων. Δεν ήταν δικές μου. Όπως στα Νέα Ελληνικά Κείμενα. Ανέλυα αλλότριες εμπειρίες. Κείμενα γραμμένα από ανθρώπους που είχαν τριβή με τον κόσμο, από την τριβή αυτή μια ζέστη, σαν καυτός ατμός που κινεί ατμομηχανή, έβγαινε να κινήσει τον αργαλειό της λογοτεχνίας, να υφάνει κείμενα. Εργόχειρα, απ' αυτά που φυλάνε οι γιαγιάδες στα σεντούκια, να μείνουν προίκα στις επόμενες γενιές. Απ' αυτά που αναδύουν τη ναφθαλίνη. Στα 16-17 μου χρόνια η μυρωδιά της ναφθαλίνης ήταν το μόνο που μου έμενε. Την αξία δεν μπορούσα να την καταλάβω. Τώρα τα συνδυάζω με τις εμπειρίες μου και αυτά τα εργόχειρα της ναφθαλίνης σα να αερίζονταν χρόνια, έχασαν την οσμή κλεισούρας. Είδα κάθε βελονιά να πλέκεται μπροστά στα μάτια μου.

Στην Έκθεση Ιδεών μου ζητούσαν να εκθέσω τις απόψεις μου στο γραπτό, ωστόσο στην ουσία τις ήξεραν ήδη, τις είχαν προσδιορίσει και διδάξει τόσο καλά. Η χείριστη έκφραση της επιστήμης. Να νομίζεις πως γνωρίζεις από την αρχή το αποτέλεσμα ενός πειράματος. Δεν θα βρεις ποτέ την αλήθεια που ψάχνεις, αν την ψάχνεις, τελικά. Μα πώς αλλιώς; Είχε δει ποτέ μαθητής στο χωριό παιδιά στα σταυροδρόμια; Ποιά σταυροδρόμια; Τι να σου γράψει κ. καθηγητά;  "Ο θάνατος διακοπές στο Σαράγιεβο πάει, αλλά εσύ στις ειδήσεις τα βλέπεις και τρως". Στα 16-17 μου χρόνια, από τους τυχερούς, είχα ήδη ταξιδέψει Ιταλία και Νότια Γαλλία. Ωστόσο, είχα ελάχιστη τριβή με τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν είχα πάει στην Ινδία ή την Καμπότζη, την Ταϊλάνδη να δω από πρώτο χέρι την παιδική εργασία. Να δω τα παιδιά να μου δίνουν το χέρι για ψίχουλα. Πώς θα μπορούσα να κατασταλάξω τότε στις δικές μου ιδέες; Να αποκτήσω γνώμη για τόσα θέματα; Αδύνατον. Να με ρωτήσουν τώρα, να τους πω. Να με ρωτήσουν τώρα, να τα αναλύσω.

Είχα αναφέρει στους φοιτητές μου πριν μερικά χρόνια μια θεωρία για τη δημιουργία της σελήνης, ως παράδειγμα μοντέλου. "Ο κύριος Τάδε μας είπε μια διαφορετική θεωρία". "Φυσικά, σας είπα πως υπάρχουν πολλές, δεν γνωρίζουμε την αλήθεια, δεν ζούσε κανείς τότε για να έχουμε μαρτυρίες, είναι όλα μοντέλα". "Να σας πω, να καθίσετε να συζητήσετε με τον κ. Τάδε, να αποφασίσετε να μας διδάσκετε μία μόνο θεωρία, ώστε να ξέρουμε τι να γράψουμε στις εξετάσεις". Υπάρχουν δάσκαλοι που κάνουν ακριβώς αυτό. Είτε επειδή οι ίδιοι δεν έχουν κατανοήσει το αντικείμενο που τους ζητείται να πραγματευτούν, ή επειδή κάποιος τους δίδαξε αντίστοιχα με λάθος τρόπο. Σαν τη βάφτιση με το ζόρι όταν είσαι ακόμα μωρό. Μην τολμήσεις και προλάβεις να εκφράσεις διαφορετική πίστη. Να εξασφαλιστεί η επιβολή της κυρίαρχης άποψης. Μα από τη στιγμή που το μωρό δεν μπορεί να έχει κατασταλάξει σε μια θρησκευτική πίστη, δεν θα πρέπει να το βοηθήσουμε, ώστε να του δείξουμε το σωστό δρόμο; Ποιόν σωστό όμως; Αυτόν του Βουδιστή; του Ινδουιστή; του Ισλάμ; του Ιουδαίου, του Χριστιανού, ή του μωρού που πιστεύει στην εξ ουρανού μάνα του; Ε, λοιπόν, έτσι μου φαινόταν η Έκθεση Ιδεών στις Εξετάσεις. Έκθεση (άλλων) Ιδεών. Όπως διαβάζεις ένα ταξιδιωτικό οδηγό για μια χώρα που δεν έχεις επισκεφτεί. Σε βοηθάει λίγο, ωστόσο αν δεν περπατήσεις μόνος σου ανάμεσα στις γραμμές του - και κυρίως δεν γράψεις εσύ τα κενά στα πλάγια του - στην πραγματικότητα, έχεις χάσει το ταξίδι. Οι ιστορίες σου δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον. Τις λένε όλοι.

Βιέννη Πράγα

Από το "καζάνι" της Ινδονησίας που "βράζει"  με τους ορυζώνες, στην Άνοιξη της Πράγας με τα κίτρινα χωράφια ελαιοκράμβης. Ο καιρός αλλοπρόσαλλος, όπως οι πολιτικές αναταραχές του '68 που οδήγησαν στη Βελούδινη Επανάσταση του '89. Τη μια μέρα είσαι με κοντομάνικο, την άλλη να μη σε φτάνει το μπουφάν με τη ζακέτα, η ομπρέλα και ο σκούφος. Αλλάζουν τα πράγματα γρήγορα με τον καιρό σε ασταθείς συνθήκες, όπως είναι η Άνοιξη. Μια μεταβατική κατάσταση ανάμεσα σε Χειμώνα και Καλοκαίρι. Τα αντιδρώντα του Χειμώνα ανεβαίνουν (ασταθή) ενεργειακά επίπεδα, όπως ο άνεμος που προσπαθει να ανέβει ένα βουνό καταχτυπώντας ανελέητα τις αδρές πλαγιές του, ώστε έπειτα, να κυλίσει από την άλλη πλευρά, αυθόρμητα προς τα καλοκαιρινά προϊόντα. Σε τέτοια κατάσταση έφτασα στην Πράγα.

Αδιαμφισβήτητα ωραία πόλη. Από τις ωραιότερες. Ιδιαίτερα η Εβραϊκή συνοικία ή οι περιοχές Vinohrady και Vysehrad. Περπατιέται άνετα. Φαίνεται από τα 135,345 βήματα, τα 102,73 χιλιόμετρα και τους 291 ορόφους που κατέγραψε το fitbit (fitbit.com) μου σε 7 ημέρες περπάτημα. Το τσέχικο φαγητό δεν ήταν του γούστου μου, ωστόσο βρίσκει κανείς άνετα πληθώρα από εστιατόρια για όλα τα γούστα. Το χοιρινό κότσι με σάλτσα χρένου και λάχανο ή οι υπέροχες ζουμερές μοσχαρίσιες μπριζόλες ψημένες "rare-medium", όπως ακριβώς θα έπρεπε να τους φερθεί ένας καλός σεφ, καθησύχαζαν στο έπακρο τις γευστικές μου ανησυχίες. Οι τιμές τους ήταν τραγικά χαμηλές, φτάνοντας το ένα πέμπτο αυτών σε Ελλάδα ή Κύπρο. Τα μόνα γκρίζα συννεφάκια, από το κάπνισμα στους εσωτερικούς χώρους, Ελλάδα αλάϊκ. Είδα ό,τι περίμενα από τις φωτογραφίες που είχα ψάξει στο διαδίκτυο, περπάτησα την πόλη αργά το βράδυ, σε ερημικά στενά, χωρίς κανένα φόβο, όλα δούλευαν άψογα. Στομαχικές διαταραχές ή τροφικές δηλητηριάσεις ανύπαρκτες. Όλοι αναγνώριζαν στο δρόμο πως είμαι Έλληνας και όχι Ισπανός. Ελληνικά ακούγονταν παντού από τουρίστες που η μνήμη της φωτογραφικής τους είχε τουλάχιστο εκατό selfies με τη γέφυρα του Καρόλου, το ρολόι, ή το κάστρο της Πράγας στο βάθος. Σε μερικά μαγαζια δέχονταν ακόμα και ευρώ. Όλα τόσο εύκολα.

Το τουριστικό προϊόν (που είναι πραγματικά, μοναδικό, ένα διαμάντι) το αξιοποιούν στο έπακρο οι Τσέχοι. Νομίζω δεν υπάρχει πουθενά αλλού κατι τόσο κοντά στο "comfort zone" ή "ζώνη άνεσης" ενός τουρίστα, τόσο όμορφα φτιαγμένο για να το θαυμάσει κάποιος. Δεν είναι τυχαίο που υπάρχουν τόσα ταξιδιωτικά πακέτα για "Βιέννη-Πράγα". Αν και ήρθα για δουλειά, αυτή την πρώτη φορά, είχα τη δυνατότητα να τη γυρίσω καλά. Θα ερχόμουν πίσω ξανά για το φαγητό, τις ωραίες πλατείες, το περπάτημα, αν τύχει. Είναι, λοιπόν, μερικές πόλεις όπως η Πράγα ή χώρες γενικά, που πρέπει να χρησιμοποιήσεις τα πιο ωραία λόγια για να τις περιγράψεις, καθώς τους αξίζει. Όσο περιγράφεις, τόσο πείθεις το ακροατήριό σου πως αξίζει μια επίσκεψη. Η Πράγα είναι στο κέντρο της Ευρώπης. Προσβάσιμη από παντού (αυτοκίνητα, τρένα, ποταμόπλοια, αεροπλάνα). Ένας φτηνός, όμορφος ευρωπαϊκός προορισμός στα γούστα μας. Όσο περιγράφεις, τόσο το ακροατήριο σου τη φαντάζεται και συνδυάζει  τις σποραδικές εικόνες που έχει στο μυαλό του από το διαδίκτυο, ώστε να έχει μια συνολική εικόνα. Αντικειμενικά όμορφη, όπως μια όμορφη γυναίκα που είναι ποθητή από πολλους, φυσικά.

Όμως, είναι και μερικές πόλεις ή χώρες που δεν σου βγάζουν τόσο όμορφα λόγια. Μερικές δεν είναι καν όμορφες. Το αντίθετο, μάλιστα. Πρέπει να βγει κανείς λίγο εκτός του "comfort zone" του, για να τις ταξιδέψει. Όσο τις  περιγράφεις δεν δίνεις παρά λιγοστό φως που περνάει από πολωμένο φίλτρο. Νιώθεις μια πυρηνική έκρηξη, που όμως βγαινει με ένα μικρό καπνό σε υπόκρουση ασθενούς "παφ". Πρέπει το ακροατήριό σου να τις ζήσει, να τις αισθανθεί, να τις μυρίσει, να τις αγγίξει. Είναι αυτό που λένε "θα σου αρέσουν ή θα τις μισήσεις". Δεν υπάρχει τίποτα το αντικειμενικό με αυτές. Πρέπει να βρεις τη σωστή χημεία και συχνότητα συντονισμού. Να βγεις από το δικό σου "comfort zone", ώστε να δεις πως η πραγματική "ομορφιά" είναι κάτι πιο βαθύ. Έχω ταξιδέψει αρκετά για να έχω δει τις δυο αυτές πλευρές. Για ταξίδι, ακόμα δεν μου Βιέννη να πάω Πράγα...

Τάμπουλα Ράζα Ιντονέζια

Είναι κάθε φορά που αλλάζω διαβατήριο, λες και αρχίζω απ' την αρχή. Λες δεν έχω ταξιδέψει ξανά στο εξωτερικό. Πρωτάρης, περιμένοντας την πρώτη σφραγίδα να προσδιορίσει τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες, να δώσει προσωπικότητα σ' ένα "Τάμπουλα Ράζα". Πέντε χρόνια πριν, με την πρώτη σφραγίδα, να σου ένας ταξιτζής που μου γύρισε ρέστα από πέντε και όχι πενήντα λίρες που του είχα δώσει για μια διαδρομή Ταξίμ - Αγία Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη. Έπρεπε να προσέχω. Την πάτησα. Φέτος, μόλις μπήκε πάλι η πρώτη σφραγίδα στο καινούριο μου διαβατήριο, άλλος ένας ταξιτζής ξεγέλασε τουρίστα. Αυτή τη φορά στη Τζακάρτα της Ινδονησίας. Από το ξενοδοχείο στο σταθμό των τρένων Γκαμπίρ. Αντί είκοσι χιλιάδες ρουπίες του έδωσα διακόσιες χιλιάδες (αντί ενάμιση ευρώ, δεκαπέντε). Μοίραζα εκατοντάδες χιλιάδες ρουπίες ανά τους Τζακαρτιανούς ταξιτζήδες, μέχρι να μάθω να μετράω σωστά τα μηδενικά. Αυτοί μουγκοί στην απρόσμενη τύχη. Διότι τα τέσσερα από τα πέντε μηδενικά δεν είναι τόσο εύκολα διακριτά με μια γρήγορη ματιά. Μικρή η διαφορά στη μηχανική επεξεργασία στον εγκέφαλο για κάποιον που έχει συνηθίσει να μετράει το πολύ μέχρι δύο μηδενικά στα ευρω-χαρτονομίσματα. Μου 'ρθε μια ανατριχίλα, "βρε μπας να συνηθίσω να μετράω μηδενικά... πόσο θα είμαστε ακόμα στο ευρώ;". 

Τα χρώματα; Ε καλά... πικρή ιστορία. Μάλλον είχαν άλλα χρώματα, αλλά δεν τα έβλεπα. Γιατί; Διότι ήταν λίγο η Τζακάρτα που χάζευα, λίγο η πρωινή ανακατωσούρα από το χθεσινοβραδινό mixed grill E. Coli, λίγο τα λόγια του Βούδα στην Κυριακάτικη λειτουργία, λίγο που τα χαρτονομίσματα σα να είχαν μόλις μετά βίας περάσει ένα τεστ αντοχής... λίγο η αχρωματοψία, ε πολύ θέλει ο τουρίστας wannabe ταξιδιώτης;
Η "ατυχία" του πρωτάρη συνεχίστηκε για τις επόμενες μέρες. Ο Δυτικός τουρίστας μόλις δει ντόπιο με έθνικ ενδυμασία σε εξωτική χώρα, αμέσως να σταθεί δίπλα του για φωτογραφία. "Πλιζ κέν άι χάβ ε φότο γουϊθ γιού;". Α στη Τζάβα της Ινδονησίας δεν είναι έτσι τα πράγματα. Μας σταματούσαν οι ντόπιοι να μας βγάλουν φωτογραφίες με τα κινητά τους. Τα πάνω κάτω. Μόνο φωτογραφίες; Φωτογραφίες και συνεντεύξεις για το ποιοί είμαστε, που πάμε, από που ήρθαμε, αν μας αρέσει η Ινδονησία, αν επιστρέψουμε, πότε θα επιστρέψουμε; Του χρόνου; Σε δύο χρόνια; Σε τρία; Που να ξέρω κοπελιά; Δεν είναι δίπλα. Ακόμα να συνέλθω από το ταξίδι. Δεν είμαι συνηθισμένος εγώ απ' αυτά. Εγώ δεν λέω το "ναι" από την πρώτη σφραγίδα, στη δεύτερη εντάξει το παίρνω το κολάι. Το Ευρώπη-Τζακάρτα σαν το Ρίο-Αντίρριο το βλέπω, αλλά μετά.

Αμ το άλλο; Στη Τζακάρτα υπάρχει το πάρκο "Όμορφη Μικρή Ινδονησία" (Taman mini). Μια τεράστια έκταση όπου η κάθε επαρχία της Ινδονησίας έχει χτίσει σε φυσικό μέγεθος τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της αρχιτεκτονικής της σε αναπαράσταση της καθημερινής ζωής στη χώρα. Στο χάρτη του κέντρου της Τζακάρτα, λοιπόν, που διέθετε το ξενοδοχείο, μεταξύ δυο λεωφόρων και μιας πλατείας αναφερόταν το όνομα του πάρκου, για να διαπιστώσει κάποιος φτάνοντας στο σημείο εκείνο πως φυσικά δεν είναι δυνατόν μια τεράστια έκταση στα τετραγωνικά του Central Park της Νέας Υόρκης να βρίσκεται σε ένα στενοσόκακο του κέντρου της πόλης. Βέβαια από την άλλη, η ένδειξη για το πάρκο δεν είχε κανένα λόγο να βρίσκεται στο χάρη του κέντρου της πόλης, πέρα από το να παραπλανήσει (;) για κάποιο άγνωστο λόγο; Όχι, όχι, το διαβατήριο φταίει. Κανονικά εγώ ψάχνω στο Google maps, δεν επαναπαύομαι σε χάρτινους χάρτες... λειτουργεί και λίγο το μυαλό, η εμπειρία... αλλά που εμπειρία; Με άδειο διαβατήριο;

Τέλος, μαγνητάκια για τα ψυγεία οικογένειας και φίλων πώς και δεν είδα πουθενά; Μα δεν είναι δυνατόν! Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς μαγνητάκια; Τα μαγνητάκια αυτά ήσαν μια κάποια λύσις. Όχι, όχι, φταίει που είναι καινούριο το διαβατήριο. Στο αεροδρόμιο της Τζακάρτα μόνο βρήκα κάτι μαγνητάκια... Μονάχου, Βαρκελώνης, Βερολίνου, Άι Λάβ Άμστερνταμ... άλλο πάλι τούτο.
Όχι, όχι, το διαβατήριο φταίει, που ήταν "άδειο". Στη δεύτερη σφραγίδα θα έρθω στα ίσα μου. Κάποιος είπε πως τουρίστας είναι αυτός που βλέπει ό,τι περιμένει, ταξιδιώτης αυτός που περιμένει να δει.  Θα αλλάζω διαβατήριο πιο συχνά, ώστε να επαναπροσδιορίζομαι σα Τάμπουλα Ράζα πριν κάθε ταξίδι, κάθε φορά, λες και είμαι πρωτάρης. Αυτό που έχω μυρίζει καφέ Σουμάτρας, τον δυνατό. Θα άνοιξε καμιά συσκευασία από τα πέντε πακέτα που κουβαλούσα... Τελικά όσα και να δει κανείς, δεν φτάνουν, πάντα κάτι μικρό μένει απροσδιόριστο σε κάθε χώρα όσο έμπειρος και να είσαι που σε μετατρέπει σε ερασιτέχνη. Άντε ήρθε η ώρα για το ντουέτο Βιέννη-Πράγα που το σνόμπαρα τόσο καιρό.

δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά

Με λίγο ψάξιμο, στο διαδίκτυο, γρήγορα βρίσκει κανείς τους ταξιδιωτικούς προορισμούς που πρέπει να αποφύγει. Χώρες όπου η βία με την εγκληματικότητα παίζουν ζάρια για τη ζωή των κατοίκων ή των τουριστών τους (εδώ τα φρέσκα έθνικ νεφρά... το αφεντικό τρελλάθηκε). Η λίστα με τους δέκα πιο "βίαιους" προορισμούς για το 2014, με αυξανόμενη επικινδυνότητα είναι: Κολομβία, Νότια Αφρική, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, Σουαζιλάνδη, Τζαμάϊκα, Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Μπελίζ, Βενεζουέλα και Ονδούρα. Με βάση τον επίσημο ορισμό από τον WHO, η βία χωρίζεται σε κατηγορίες, όπως φυσική, σεξουαλική, ψυχολογική ή βία που βασίζεται σε στέρηση-παραμέληση. Μπορεί να ασκηθεί από ένα άτομο στον ίδιο του τον εαυτό, από ένα ή περισσότερα άτομα με διάφορους αποδέκτες. Από τις παραπάνω χώρες μόνο στη Νότια Αφρική έχω πάει. Δεν είδα πουθενά βία. Υποθέτω πως πραγματικά θα υπάρχει, απλά ήμουν ιδιαίτερα τυχερός ή προσεκτικός φυσικά. Έχω ζήσει και ζω αρκετά χρονικά διαστήματα όμως σε μια χώρα που όσο τυχερός ή προσεκτικός να είναι κάποιος θα βιώσει τη βία που θα τον συμμαδέψει βαθιά μέσα, ιδίως το χειμώνα. Δεν είναι άλλη αυτή η χώρα από την Ελλάδα.

Δυστυχώς η Ελλάδα δεν εμφανίζεται στη λίστα με τους πιο επικίνδυνους προορισμούς, ωστόσο κατά τη γνώμη μου είναι μέγιστη παράλειψη από μια τέτοια λίστα! Κάθε χειμώνα έχουμε στην Ελλάδα έξαρση της βίας του καπνίσματος. Ομάδες ανθρώπων βιάζουν ομαδικά παιδιά, γυναίκες, άντρες, νέους και ηλικιωμένους σε κλειστούς χώρους. Όχι πως το καλοκαίρι η βία αυτή υποχωρεί, απλά οι επιλογές για αποφυγή της είναι περισσότερες. Ο νόμος για την αντιμετώπιση αυτής της βίας υπάρχει, αλλά δεν εφαρμόζεται. Είναι σαν ο βιαστής αστυνόμος ή πολιτικός να προσπαθεί να καταδιώξει άλλους βιαστές. Δεν θα δουλέψει ποτέ, διότι αυτού του είδους οι βιαστές (καπνιστές) έχουν εισχωρήσει σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας που θα ήταν υπεύθυνα για την εφαρμογή ενός αντι-καπνιστικού νόμου. Μη μου πείτε πως δεν είναι βιασμός αυτός. Καθημερινά ο ξένος καπνός εισχωρεί σε δεκάδες χιλιάδες παρθένα στόματα και αναπνευστικές οδούς με τη βία - διότι δεν υπάρχει συγκατάθεση - για να τα αλοιώσει ή να τα στιγματίσει ίσως για μια ζωή, καθώς είναι πια αποδεκτό πως ο καπνός δημιουργεί προβλήματα υγείας.
Μπορώ να πω πως έχω ταξιδέψει αρκετά. Στο 99% των χωρών που έχω επισκεφτεί (από το Περού και τη Βραζιλία μέχρι τη Σιγκαπούρη, την Κορέα και την Ιαπωνία) ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται. Στο Περού μάλιστα από το 1993! Δεν νοείται κάποιος να καπνίσει σε εσωτερικό χώρο. Δεν ξέρω αν είναι αυστηρός ο νόμος, τα πρόστιμα, οι έλεγχοι ή απλά πιο ευσυνείδητοι οι κάτοικοι σε αυτές τις χώρες, αλλά δεν καπνίζει κανένας σε εσωτερικούς χώρους.

Ακόμα και στους -10 βαθμούς ο θαμώνας του εστιατορίου θα βγει έξω να απολαύσει τη συνήθειά του. Αν είναι κακή ή καλή δεν θα το κρίνω εγώ. Όλοι έχουμε κακές ή καλές συνήθειες, ωστόσο δεν τις επιβάλουμε σε κανέναν άλλο, διότι αμέσως η συνήθεια μετατρέπεται σε βία. Θα μου πείτε να καθίσεις σπίτι σου αν θες να αποφύγεις μια τέτοια βία. Μα μια τέτοια λύση είναι αντίστοιχη της μπούρκας ή του ολόσωμου μαγιώ που φορούν οι γυναίκες σε μουσουλμανικές χώρες για να αποφεύγουν να σκανδαλίζουν τους άντρες, ώστε να μειωθούν οι βιασμοί. "Άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς".
Αναρωτιέμαι πότε ακριβώς περιμένουμε να εφαρμοστεί ο αντι-καπνιστικός νόμος σε εσωτερικούς χώρους στην Ελλάδα. Να δούμε έναν δήμαρχο να αρχίσει τα πρόστιμα, διότι ο Έλληνας, μόνο στο πορτοφόλι καταλαβαίνει τη βία πια.

Το Εξπρές του Νατάλ.

Το πρωί του Σαββάτου έρχεται μήνυμα στο κινητό μου από την αεροπορική εταιρία TAP. "Η σημερινή πτήση σας για Λισαβόνα θα έχει καθυστέρηση 16 ώρες". Αυτό ήταν, έγινε από σημερινή, αυριανή, σκέφτηκα. Οι επόμενες πτήσεις για Λάρνακα άλλαξαν. Αλυσιδωτή αντίδραση. Το Σάββατο το βράδυ κοιμήθηκα σε ένα ξενοδοχείο στο Νατάλ της Βραζιλίας. Την Κυριακή το βράδυ σε ξενοδοχείο στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, ενώ σήμερα το πρωί (Τρίτη) ξύπνησα στο Park Hotel της Ζυρίχης, στην Ελβετία. «Σοκολατάκι κανείς; Κανένα Ελβετικό σουγιά; Πάρτε κάτι». «Τι να πάρω; Εγώ μια πτήση για Λάρνακα θέλω να πάρω». Από το Σάββατο είμαι «Αϊ θινκ αϊ θω ενάδερ μπόρντινγκ πας, αλλά δεν πας …πουθενά». Βλέπετε, σε κάθε αεροδρόμιο - ενδιάμεσο σταθμό από Βραζιλία για Λάρνακα έχανα ή ακυρωνόταν από μια πτήση. Στο Νατάλ ο πιλότος έχασε το διαβατήριό του, στη Λισαβόνα φτάσαμε αργά, στη Ζυρίχη έπεσε ομίχλη με αποτέλεσμα να χάσω μια πτήση για Αθήνα, ακυρώθηκε επιπλέον η εναλλακτική πτήση μου για Βιέννη, λόγω καθυστερημένης αύξησης του αεροσκάφους. Σε κάθε σταθμό όμως είχα δωρεάν μεταφορές με ταξί, 5* ξενοδοχείο, γεύμα, δείπνο και νερό. Το τελευταίο είναι που λένε "TAP water"; Παλιότερα θα θεωρούσα το "κάθε βραδιά σε μια πρωτεύουσα" εντυπωσιακό. Λες και είμαι στην MI6 ο πρωταγωνιστής του Λε Καρέ. Τώρα απλά με ανακατέβει η μυρουδιά του γαλλικού καφέ στο αεροπλάνο. Νομίζω δεν θα ξαναπιώ γαλλικό καφέ ποτέ πια. Ευτυχώς, υπάρχει ο εσπρέσο ή ο λάτε μακιάτο.

Όλα ξεκίνησαν από την καθυστέρηση της TAP με το χαμένο διαβατήριο. Καλά κι αυτός, το διαβατήριο έχασε; Τέλος πάντων. Μετά την καθυστέρηση των 16 ωρών της TAP με έβαζαν σε όποια πτήση έβλεπαν μπροστά τους. Έλα τώρα κληρώνει Σάου Πάουλου - Μιλάνο, ποιός το θέλει; Δύο μπίζσες για Σάου Πάουλου-Σικάγο έχω, λέμε τώρα που γυρίζει. Έλα έχω Ζυρίχη, έχω, πάρε, πάρε, ευκαιρία, το αφεντικό τρελάθηκε, πάρε. Μάζεψα γύρω στις είκοσι κάρτες επιβίβασης (boarding passes). Τρεις για Λισαβόνα, μια για Σάου Πάουλου, δύο για Ρώμη, δύο για Ζυρίχη, δύο για Βιέννη, τρεις για Αθήνα, μια για Μαδρίτη, μια κατά λάθος για Βαλένθια, πέντε για Λάρνακα. Τώρα που τα κοιτάζω βρήκα μια ακόμα, Ζυρίχη-Βιέννη-Ζυρίχη την ίδια μέρα και ώρα (;). Μάλιστα. Έχω επίσης ένα συλλεκτικό για Λισαβόνα που αναγράφει αναχώρηση 27/9 20:25 από Νατάλ με επιβίβαση 28/9 09:30! Μάλιστα. Το 'χα παρακάνει με τις πτήσεις, αλλά ποτέ δεν είχα είκοσι κάρτες επιβίβασης σε τρεις μέρες...

Με τα πολλά, περνάω τον Ατλαντικό φτάνω Λισαβόνα, την επόμενη μέρα Ζυρίχη. Μα εγώ δεν έπρεπε καν να βρίσκομαι Ζυρίχη. Εκεί ανά μία ώρα μου έδιναν από δύο κάρτες επιβίβασης. Πάρε να έχεις. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν πως σε κάθε πτήση που με έβαζαν σε λίστα αναμονής, δεν μπορούσαν να με βγάλουν μετά, δεν μπορούσε να «κλείσει» η πτήση και δεν μπορούσε να φύγει το αεροσκάφος. Έπρεπε να πηγαίνω στις θύρες μαζί με τον προϊστάμενο να βλέπω τους άλλους να φεύγουν, στο τέλος να κάνει κάτι μαγικά στους υπολογιστές, ενώ μετά από 822 εντολές στον υπολογιστή να με βγάζει αφού συναινέσω. Κάτι με το star alliance gold status, μου είπε. Μετά το έμαθαν και με έβαζαν «no status», ούτε καν «άσπρο». Στην τρίτη αλλαγή του εισιτηρίου μου στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης, ο υπάλληλος μου λέει "σας κανόνισα, μέσω Μαδρίτης. Στις δέκα θα είσαστε Βαλένθια". "Α ευχαριστώ πολύ", λέω, φεύγω προς τη θύρα Α23. Μου πήρε 2-3 λεπτά μέχρι να το συνειδητοποιήσω. Επιστρέφω. "Συγνώμη, αλλά τι να κάνω στη Βαλένθια;". "Βαλένθια δεν πηγαίνετε; Α Λάρνακα, ναι συγνώμη, λάθος". Σαν πως ξέρω πια που πηγαίνω; Ήταν να φύγω Σάββατο βράδυ από Βραζιλία, να φτάσω Κυριακή στη Λάρνακα. Τώρα είναι Τρίτη μεσημέρι, είμαι στα 35,000 πόδια κάπου πάνω από το Ζάγκρεμπ. Όπου προσγειωθούμε λέω να ψάξω για σπίτι, μια σταθερή δουλειά στο χώρο του modeling διότι δεν ξέρω να κάνω και τίποτα άλλο. Θα σας στείλω την καινούρια μου διεύθυνση, όταν με το καλό τακτοποιηθώ.

Ήταν σοφή επιλογή να ταξιδέψω μόνο με χειραποσκευή, έστω για τόσες μέρες. Αν είχα δώσει βαλίτσες τώρα θα άρχιζαν φθινοπωρινή περιοδεία ανά την Ευρώπη. "Μαζί σας πάλι από το επόμενο καλοκαίρι, σε σταθερές εμφανίσεις". Το άλλο σοφό ήταν το ενιαίο εισιτήριο μέχρι τον τελικό προορισμό (Λάρνακα) και όχι χωριστά κομμάτια για να γλιτώσω καμιά εκατοστή ευρώ. Διαφορετικά, οι αεροπορικές δεν θα είχαν καμία υποχρέωση να με πάνε μέχρι Λάρνακα, θα πλήρωνα πολλά παραπάνω για να φτάσω, μια που θα έχανα τις τελικές ανταποκρίσεις, ενώ θα έπρεπε να πληρώνω κάθε αλλαγή και ξενοδοχείο. Μου ΄χει τύχει πέντε φορές... δεν είναι λίγες για να είμαι προσεκτικός.

Το καλύτερο ήταν το εισιτήριο για Βαλένθια. Είχα τις υποψίες μου, αλλά τότε επιβεβαιώθηκαν. Μάλλον έχω κοιμηθεί βαριά στην πτήση από Νατάλ για Λισαβόνα, βλέπω εφιάλτη. Τόσο ζωντανό. Σε λίγο ελπίζω να μας ξυπνήσουν για το πρωινό. Αργεί όμως, αργεί. Δεν λέω έφαγα παστέις στη Λισαβόνα, σοκολατάκια και τυριά στη Ζυρίχη, αλλά τόσες πτήσεις μου άνοιξαν την όρεξη ...σεφταλιές πάντως δεν το βλέπω για σήμερα... Αν με συναντήσετε σε κάποιο αεροδρόμιο ή αεροπλάνο, μιλήστε μου. Σας χαιρετώ