το συνεχές του χωροχρόνου

Χθές το κινητό μου από smartphone κατέληξε να λέει το πολύ ένα 'ντα, ντα, ντα', σαν μπέμπης ενός χρόνου μόλις του δείχνεις τον κόσμο. Έπαθε ένα μίνι Alzheimer's για ό,τιδήποτε τεχνολογικά έξυπνο. Ξεχνούσε τηλέφωνα, ξεχνούσε γενικές ρυθμίσεις, ξεχνούσε πως είχα πάρει τηλέφωνο και επαναλάμβανε τις κλήσεις από μόνο του, ξεχνούσε την έννοια 'διαδίκτυο'. Μέχρι και τα ελληνικά ξέχασε. Μόνο αγγλικά μιλούσε κι αυτά με λάθη. Το δε PC μου λες και κάθε φορά ήταν η πρώτη που το έβλεπε. Άντε να τους συστήνω από την αρχή και να μην τα πάνε καθόλου καλά. Μνήμη χρυσόψαρου 20 sec και πολύ λέω. Ευτυχώς έφαγε ένα γερό format, επανεγκατάσταση λειτουργικού και εφαρμογών, σε 24 ώρες συνήλθε. Σαν καινούριο. Ωστόσο, πριν την ανάσταση, είχα αρχίσει να συμβιβάζομαι στην ιδέα πως το μόνο που θα κάνει από 'δω και πέρα θα είναι κλήσεις και SMS στα αγγλικά. Πριν 5-6 χρόνια θα αναρωτιόμουν, τι άλλο να κάνει ένα τηλέφωνο, δηλαδή; Χθές, όμως, μου φαινόταν αδιανόητο σε σημείο να πάω να αγοράσω ένα άλλο.

Αυτό ακριβώς είναι το θέμα. Είχα συνηθίσει να αποθηκεύω τις επαφές μου στο PC, να σερφάρω το διαδίκτυο από το κινητό στα αεροδρόμια που βρίσκομαι, αν δεν έχω πολύ χρόνο να χρησιμοποιήσω το φορητό. Να βάζω στην οθόνη επαφής τη λέξη 'Brazil' και να μου εμφανίζει πληροφορίες για τη χώρα που θα επισκεφτώ. Να βγάζω φωτογραφίες όταν δεν κρατάω μαζί μου την φωτογραφική μηχανή. Δεν γίνεται να μεταβείς από αυτή την κατάσταση σε μια κατάσταση 'ντα, ντα, ντα'.
Πολλοί επιτίθεντε στις νέες τεχνολογίες, το διαδίκτυο, την ψηφιοποίηση των βιβλίων, αλλά είναι θέμα συνήθειας. Αν έδινες ένα περιοδικό σε ένα παιδάκι πριν 10 χρόνια, θα ξεφύλλιζε τις σελίδες. Αν το δώσεις σε 10 χρόνια από τώρα, θα προσπαθεί με το δάκτυλο να μετακινήσει τις εικόνες σαν σε οθόνη επαφής. Είναι θέμα συνήθειας και ερεθισμάτων. Θα μας λείψουν τα τυπωμένα βιβλία; Γιατί θα λείψουν σε εμάς και δεν θα λείψουν σε μελλοντικές γενιές; Διότι είναι καλύτερα; Όχι, αλλά διότι έχουμε μεγαλώσει με αυτά και έχουμε αναμνήσεις. Θα μου έλειπαν πριν 6 χρόνια τα 'smart' χαρακτηριστικά του τηλεφώνου μου; Όχι, φυσικά. Νομίζω πως είναι στη φύση του ανθρώπου να εξελίσσεται λόγω της φυσικής επιλογής. Η φυσική επιλογή (natural selection) της θεωρίας της εξέλιξης, πως ο καλύτερος επιβιώνει, είναι χρονοεξαρτώμενη. Στην εποχή των σπηλαίων, όποιος είχε τη φωτιά επιβίωσε γιατί δεν πέθαινε από το κρύο, ούτε αρρώσταινε από το ωμό κρέας. Όσοι δεν είχαν τη νοητική ικανότητα να την ανακαλύψουν, πέθαιναν και δεν διαιώνιζαν το 'είδος' και την περιορισμένη νοητική τους ικανότητά. Έτσι, έμειναν αυτοί που είχαν τη φωτιά, τον τροχό και τα γονίδια να τα χρησιμοποιήσουν.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την Τεχνολογία. Μου είναι αδιανόητο να πάω σε ένα ταξιδιωτικό γραφείο για να οργανώσω ένα ταξίδι μου. Προτιμώ να βλέπω τις επιλογές, να ελέγχω τα πάντα που αφορούν στο ταξίδι, στο διαδίκτυο. Έχουμε συνηθίσει στην ύπαρξη του διαδικτύου και έχουμε βασίσει τη δουλειά, τις οικονομικές συναλλαγές σε αυτό. Αν σταματήσει να υπάρχει, θα είναι λες και έκλειναν όλα τα Super markets και αναγκαζόμασταν να φυτέψουμε λαχανικά, να κυνηγήσουμε ζώα, να ψάξουμε για φρούτα στην εξοχή. Δεν αμφισβητώ το γεγονός πως το ανθρώπινο είδος επέζησε χωρίς φωτιά, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς Super markets κτλπ... ωστόσο όλες αυτές οι εξελίξεις δεν διαμόρφωσαν απλά μια 'απλούστερη' και 'ευκολότερη' ζωή, αλλά και τη φυσική επιλογή. Αν όλοι επιστρέφαμε στις σπηλιές θα επεβίωναν λίγοι, όπως λίγοι ζουν σήμερα σε σπηλιές. Όσο 'άχρηστες ανάγκες' και να είναι που δημιουργήσαμε, έχουν συμβάλει στην αλλαγή των κανόνων της φυσικής επιλογής. Σήμερα όποιος δεν έχει γνώσεις χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, μπορεί να θεωρηθεί ο αναλφάβητος του μέλλοντος με σημαντική δυσκολία στην επιβίωση στις σημερινές μεγαλουπόλεις. Βέβαια, αν αναλογιστεί κανείς πως το 30.2% (Μάρτιος 2011) του πληθυσμού της γης (περίπου 2,1 δις άνθρωποι από τα 7 δις) χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, η φυσική επιλογή δεν έχει μπει σε εφαρμογή παγκοσμίως στη δημιουργία ενός 'homo electonicus', αλλά μόνο σε συγκεκριμένα τμήματα του πλανήτη, όπου η επιβίσωη δεν εξαρτάται πια από το κυνήγι και έχουν εξασφαλιστεί τα προς το ζειν. Πολύς πληθυσμός χωρίς τα προς το ζειν, όμως δεν συμφωνείτε σε μια τεχνολογικά εξελιγμένη κοινωνία; Σε αυτό δεν φταίει η ανάπτυξη της Τεχνολογίας, όμως, αλλά οι χρήστες αποκλειστικά.


Ψάχνουμε συνταγές σε βιβλία, πληροφορίες για προορισμούς σε ταξιδιωτικούς οδηγούς, ειδήσεις σε εφημερίδες, έχουμε μια άμεση 'εύκολη' πρόσβαση μέσω του διαδικτύου. Καταργούμε όμως πολλά... όπως την πρωινή κυριακάτικη βολτα στο περίπτερο (καλύτερη εναλλακτική ή απλά ανάμνηση;)... ε αντίστοιχα καταργήθηκε και η καθημερινή βόλτα στο παγοποιείο για τον εφοδιασμό του ψυγείου (καλύτερη εναλλακτική ή ανάμνηση;).
Η επιστήμη, από τις απαρχές της, εξελίσσεται βάσει των διαλόγων μεταξύ επιστημόνων. Βάσει των απόψεών τους πάνω στις θεωρίες των συναδέλφων τους που τις απορρίπτουν ή τις χρησιμοποιούν για τη δημιουργία καινούριας και επαναστατικής γνώσης. Πριν το διαδίκτυο και την ηλεκτρονική αλληλογραφία, οι απόψεις ανταλλάσσονταν μέσω συμβατικής αλληλογραφίας με χρονοβόρες διαδικασίες και δη σε περιορισμένο αριθμό επιστημόνων. Σήμερα αυτή η καθυστέρηση δεν υφίσταται, με αποτέλεσμα την αλματώδη εξέλιξη των επιστημών. Η επιστροφή της επιστήμης στη συμβατική λόγου χάριν αλληλογραφία θα μας βύθιζε σε ένα μεσαίωνα.


Νομίζω η συνήθεια και η φυσική επιλογή με αλλαγμένους κανόνες αποτελεί και την αιτία 'καθυστερημένης' αντίδρασης στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Μέχρι να διαπιστώσει η επιστήμη πως τα καύσιμα επαναφέρουν το διοξείδιο του άνθρακα πίσω στην ατμόσφαιρα, ενώ είχε αποθηκευτεί στα έγκατα της γης για να τη μεταβάλει σε βιώσιμο πλανήτη εκατομμύρια χρόνια πριν, ο άνθρωπος είχε ήδη αλλοτριωθεί με φυσική επιλογή στις 'νέες τεχνολογίες'. Χωρίς άμεσα εφαρμόσιμο αντίλογο κανένας δεν ήταν σε θέση να επιστρέψει στις σπηλιές... μέχρι που η αρκούδα ψάχνει το σπίτι της. Θα μου πείτε, 'μα δεν μπορούσαν να προβλέψουν με ένα μοντέλο την επερχόμενη κατασροφή;'. Πρώτον η πρόβλεψη δεν σημαίνει και άμεση λύση, δεύτερον η Φύση και η επιστημονική προσέγγισή της είναι τόσο δυναμική που πολλές θεωρίες και προβλέψεις μετατρέπονται σε σκουπίδα μέσα σε μια δεκαετία. To 1818 η Νέα Υόρκη αντιμετώπιζε ένα σοβαρότατο πρόβλημα στους δρόμους της όπου κινούνταν αποκλειστικά άμαξες με άλογα. Η 5η λεωφόρος μετατρεπόταν σε ένα τεράστιο αφοδευτήριο αλόγων που απειλούσε την υγεία των κατοίκων της Μητρόπολης. Αναπτύχθηκαν μοντέλα και μέθοδοι αντιμετώπισης του προβλήματος που στοίχιζε τη ζωή σε 20,000 πολίτες το χρόνο. Οι απαισιόδοξες προβλέψεις των μοντέλων για το έτος 1888 έφεραν γέλια και σαρκασμό όταν ήρθε το αυτοκίνητο πολλών ίππων και... ρύπων, δημιουργώντας ένα εντελώς καινούριο πρόβλημα σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, αν έχεις χρησιμοποιήσει αυτοκίνητο, πηγαίνεις εύκολα πίσω στο άλογο; Θα μου πείτε, θα βρει πάλι η 'φυσική επιλογή' τρόπο να έρθει στο προσκήνιο. Αν το ανθρώπινο είδος δεν επιβιώσει των περιβαλλοντικών προβλημάτων, σημαίνει πως στην εξέλιξη το συγκεκριμένο είδος δεν ήταν ικανό, όπως τον 'μη εξελιγμένο γονιδιακά' άνθρωπο των σπηλαίων που τρώει ωμό κρέας και πεθαίνει από μόλυνση, χωρίς να του δωθεί η ευκαιρία να διαιωνίσει το 'είδος' του.
Νομίζετε πως η τεχνολογία δεν μπάινει μέσα στα γονίδια, ώστε να αλλάξει τους κανόνες διαβίωσης-επιβίωσης; Κάνετε λάθος! Σήμερα τα κρούσματα αχρωματοψίας είναι πολύ περισσότερα. Χάνουμε την αίσθηση των χρωμάτων. Γιατί; Μα για τον απλό λόγο πως δεν χρειάζεται πια να ξεχωρίζουμε τα δηλητηριώδη από τα βρώσιμα μανιτάρια ή τις όριμες τομάτες. Μας παρέχουν, την ασφάλεια, του 'βρώσιμου' τα Super markets...